Сангийн сайдын 2010 оны 121 дүгээр
тушаалын 4 дүгээр хавсралт
ТАТВАРЫН ӨМНӨХ АШГААС ТАТВАР НОГДУУЛАХ ОРЛОГЫГ ТОДОРХОЙЛОХ, ҮҮСЭХ ЗӨРҮҮГ ЗОХИЦУУЛАХ, НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛД БҮРТГЭХ АРГАЧЛАЛ
1. Зорилго
Санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн татварын өмнөх ашигт “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн (цаашид хуулийн гэх) дагуу татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлоход үүсч буй зөрүүгийн татварын нөлөөллийг зохицуулах, бүртгэх, тайлангуудын хоорондын уялдааг хангах арга зүйг тогтооход оршино.
Татварын өмнөх ашгаас татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох, үүсэх зөрүүг тооцохдоо НББОУС 12 “Орлогын албан татвар”-ыг мөрдөнө. Зөрүү үүсгэж буй ажил гүйлгээний нөлөөллийн тооцоог хүснэгтээр хийж албан ёсоор баримтжуулна.
2. Чөлөөлөгдөх орлого
2.1. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 18-р зүйлд заасан орлогууд нь санхүүгийн тайланд “Татварын өмнөх ашиг”-ийг нэмэгдүүлсэн учир түүнийг татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлоход хасна.
2.2. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 19.10 дах заалтыг хэрэгжүүлэхдээ хандивын хөнгөлөлтийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцно.
3. Хөнгөлөлт эдлэх орлого, татварын хөнгөлөлт
3.1 “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 19-р зүйлд заасан хөнгөлөлт үзүүлэх үйл ажиллагаануудад дараах зохицуулалтуудыг хийнэ.
3.1.1. Хуулийн 19.1 дэх заалт нь тухайн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэсэн буюу тариалсан аж ахуйн нэгжийн зөвхөн тухайн бүтээгдэхүүнээс олсон орлогод ногдох албан татварыг 50 хувиар хөнгөлөх тул энэ чиглэлийн үйл ажиллагааг өөр үйл ажиллагаатай хавсран эрхэлж байгаа бол тухайн үйл ажиллагааны үр дүнг тусад нь бүртгэж ногдох татварыг тооцож хөнгөлөлтийг тодорхойлон бүртгэнэ.
3.2. Давхар татварын гэрээний дагуу татварын хөнгөлөлт үзүүлэх тохиолдолд төлөх татварын дүнгээс хасч тооцно.
3.3. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 19.8-д заасан хөнгөлөлтийг эдлэхдээ 50-иас дээш хувиар хөдөлмөрийн чадвараа алдсан ажилчдын бүртгэлийг болон нийт ажилчдын тоонд эзлэх хувийг гаргасан баримтыг бүрдүүлж тооцооллыг хийнэ.
4. Тусгайлсан хувь хэмжээ бүхий орлого
4.1. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 17-р зүйлийн 1-д заасан нийтлэг хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох учир 17-р зүйлийн 2-д заасан тусгайлсан хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогуудыг “Татварын өмнөх ашиг”-аас хасч тооцно. Үүнд:
1) ногдол ашгийн орлого
2) эрхийн шимтгэлийн орлого
3) төлбөрт таавар, бооцоот тоглоом, эд мөнгөний хонжворт сугалааны орлого
4) эротик хэвлэл, ном зохиол, дүрс бичлэг худалдсан буюу төлбөртэй ашиглуулсан, түүнчлэн эротик тоглолт явуулсан үйлчилгээний орлого
5) үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсны орлого
6) эрх борлуулсны орлого
4.2. Тусгайлсан хувь хэмжээ бүхий орлогуудаас татвар төлөгч нь өөрөө тодорхойлон төлөх орлого тус бүрт албан татварыг ногдуулж төлж тайлагнах учир зохих тооцооллыг хийж тайлагнана. Үүнд:
1) төлбөрт таавар, бооцоот тоглоом, эд мөнгөний хонжворт сугалааны орлого.
2) эротик хэвлэл, ном зохиол, дүрс бичлэг худалдсан буюу төлбөртэй ашиглуулсан, түүнчлэн эротик тоглолт явуулсан үйлчилгээний орлого.
4.3. Татварыг нь суутган авч төсөвт төлөх үүрэг бүхий орлогуудаас суутгасан татвараа тайлагнана.
5. Татвар нь суутгагдсан орлого
5.1. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 21.5, 21.6-д заасан орлогуудад орлого шилжүүлж буй байгууллага нь ногдох албан татварыг нь ногдуулан суутган авч төсөвт төлөх үүргийг хүлээдэг. Иймээс эдгээр орлогуудыг хүлээн авч буй байгууллага нь татвар нь төлөгдсөн орлогыг авдаг учир татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохдоо тэдгээрийг хамруулахгүй. Үүнд дараах орлогууд хамрагдана.
1) ногдол ашгийн орлого
2) эрхийн шимтгэлийн орлого
3) эрх борлуулсны орлого
Суутган тооцоололтоор төлөгдсөн татвар нь тухайн татвар төлөгчийн татварын ачаалалд хамрагдах учир татварын зардлын тооцоололдоо оруулан тайлагнана.
6. Татварын зорилгоор хасагдахгүй зардал
6.1 “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 12.8.2.-р зүйлд заасан албан татвар төлөгчийн буруутай үйл ажиллагаатай холбогдон төлсөн торгууль, алданги, бусдад учруулсан хохирлын нөхөн төлсөн төлбөр, ийг татвар ногдох орлогоос хасахгүй тул “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ.
6.2 “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 12, 13, 14-р зүйлүүдэд татвар ногдох орлогоос хасах зардлуудыг заасан. Иймээс эдгээр заалтуудад хамаарахгүй болон татварын зорилгоор хасагдахгүй шинж чанар бүхий зардлуудыг санхүүгийн тайланд бүртгэсэн бол түүнийг “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ. Тухайлбал: Валютын бодит бус ашиг, хүлээн авалтын зардал, мэргэжлийн бус сонин сэтгүүлийн захиалга, үүргийн хэрэгжилттэй холбоотой бусдад төлсөн хүү, торгууль гэх мэт.
7.Хязгаарлалтаас хэтэрсэн зардал
7.1. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 12.2, 12.3; 12.5; 12.7-д заасан заалтуудад татвар ногдуулах орлогоос хасагдах зардалд тодорхой хэмжээний хязгаарлалт тавигдсан. Энэхүү хязгаарлалт тавигдсан зардлуудын хэтэрсэн хэсгийг татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохдоо “Татварын өмнөх ашиг” дээр нэмнэ.
7.2. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 15.1.1-д зааснаар албан татвараас чөлөөлөгдөх орлоготой холбоотой гарсан зардлыг татвар ногдуулах орлогоос хасахгүй учир уг чөлөөлөгдөх орлоготой холбоотой гарсан зардлыг “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ.
7.3. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 15.1.2-д заасан баримтаар нотлогдохгүй зардлыг татвар ногдох орлогоос хасахгүй учир ийм зардал гарсан тохиолдолд “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ.
7.4. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 15.1.3-д хуульд заасны дагуу суутган тооцох шаардлагатай боловч албан татвар суутгаагүй төлбөрийг хасахгүй учир “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ.
8. Хүүгийн зардлаар хүлээн зөвшөөрөгдөхгүй зээлийн хүүгийн зардал
8.1 “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 14.2-р зүйлд заасан зээлийн хүүгийн зардалд аж ахуйн нэгжийг хяналтандаа байлгадаг Монгол Улсад байнга оршин суугч хувь хүнээс авсан зээлийн хүүгийн төлбөрийг “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ.
8.2 “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 14.3-р зүйлд заасан хөрөнгө оруулагчаас албан татвар төлөгчид сүүлд олгосон зээлийн дүн өмнө нь оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс гурав дахинаас илүү гарсан зээлд төлсөн хүүгийн төлбөрийг “Татварын өмнөх ашиг”-т нэмнэ.
8.3 Зээлийн хүүгийн зардлын тооцооллыг татварын зорилгоор хийж татварын нөлөөллийг хэрхэн гаргаснаа баримтжуулан Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайланд тайлагнана.
9. Элэгдлийн зардал
9.1 Аж ахуйн нэгж нь татварын зорилгоорх элэгдлийн зардлыг тооцон баримтжуулна.
9.2 Санхүүгийн тайлангийн зорилгоор болон татварын тайлангийн зорилгоор байгуулсан элэгдлийн зардлаас үүсч буй түр зөрүүг хойшлогдсон татварын дансдаар бүртгэнэ.
10. Харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд болон үнэлгээний зөрүүгээс
гарсан ажил гүйлгээ
10.1 “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 7.5, 11-р заалтын дагуу хийгдсэн үнэлгээ болон Засгийн газраас гаргасан жишиг үнийн зөрүүгээс үүсэх татварын нөлөөллийг татварын өглөгийг бууруулах буюу нэмэгдүүлэх замаар зохицуулалтыг хийнэ.
10.2 Ашигт малтмалд зах зээлийн үнийг Засгийн газрын 2007 оны 88-р тогтоол, 2010 оны 39-р тогтоол болон эдгээрт нийцүүлэн Татварын ерөнхий газраас гаргасан аргачлалыг баримтлан зөрүүг тооцон хүснэгтээр баримтжуулна.
10.3 Харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд гарсан ажил гүйлгээнд харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээний үнийг баримталснаа баримтжуулна.
11. Алдагдлыг шилжүүлэн тооцох
11.1. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 20-р зүйлд заасны дагуу татварын алдагдлыг албан татвар ногдуулах орлогоос хасч тооцох тул татвар ногдуулах орлогыг бууруулна.
11.2. Уг алдагдал гарсан татварын жилийн дараахь дараалсан 2 жилийн татвар ногдуулах орлогын 50%-иас хэтрүүлэхгүй байх хасагдах алдагдлын хэмжээг тооцоолон баримтжуулна.
11.3. “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль”-ийн 20.2, 20.3-д заасан алдагдлыг тооцон шилжүүлэхдээ Засгийн газрын 2009 оны 287 тоот тогтоол болон ҮТЕГ-ын даргын 2009 оны 531 тоот тушаалаар батласан “ААН-ийн ОАТ-ын тайлангаар гарсан алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэн тооцох заавар”-ыг тус тус баримтална.
12.”Татварын өмнөх ашиг”, “Татвар ногдуулах орлого”-ын
зөрүүг нягтлан бодох бүртгэлд бүртгэх
1. ААНОАТ-ын хуулийн заалтуудыг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон үүсэх байнгын зөрүүг татварын зардал дансаар зохицуулна.
2. “Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах журам”-ын дөрөвт заасны дагуу Орлогын тайлангийн “Татварын зардал” дээр байнгын шинжтэй зөрүүнээс үүсч буй татварын нөлөөллийг нэмэгдүүлэх, бууруулах замаар тухайн тайлант хугацааны “татварын зардал” дансны дүнг тодорхойлно. Энэхүү зохицуулагдсан татварын зардал данс нь Орлогын тайланд тусна.
Жишээ: Т компанийн тайлангийн хугацааны татварын өмнөх ашиг 70000,0. Ногдол ашгийн орлогод 5000,0 хүлээн авсан. Тайлангийн хугацааны зардалд гэрээний алдангид 2600,0 төлсөн. Татварын хувь хэмжээ 10%.
Татварын зардлын тохируулга
Татварын өмнөх ашиг 70000,0
Татварын хэмжээ 10% 7000,0
Нэмэх нь (Алданги 2600,0 х 10%) 260,0
Хасах нь (Ногдол ашиг 5000,0 х 10%) 500,0
Татварын зардлын дүн 6760,0
Санхүүгийн тайлангийн Орлогын тайланд Татварын зардал нь 7000,0 биш 6760,0-аар бүртгэгдэнэ.
3. “Санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах журам”-д заасны дагуу үүсч буй түр зөрүүг ангилан “Хойшлогдсон татварын өглөг, Хойшлогдсон татварын хөрөнгө” дансдаар бүртгэнэ.
Татвар ногдох түр зөрүү үүссэн үед:
Дт Татварын зардал ххх
Кт Хойшлогдсон татварын өглөг ххх
Кт Орлогын албан татварын өглөг ххх
Хойшлогдсон татварын өглөгийг буцаах үед:
Дт Хойшлогдсон татварын өглөг ххх
Кт Орлогын албан татварын өглөг ххх
Жишээ нь: “А” компани 2100,0 төгрөгний дансны үнэ бүхий компьютерийг санхүүгийн бүртгэлийн зорилгоор 4 жилээр, татварын бүртгэлийн зорилгоор 3 жилээр шулуун шугамын аргаар элэгдүүлдэг. Тайлант үе бүрийн татварын өмнөх ашиг 1000,0 төгрөг, татварын хувь 10%.
Дансны бичилт:
Эхний жил болон 2, 3 дахь жилүүдэд дараах дансны бичилт хийгдэнэ:
Дт Татварын зардал 100,0
Кт Татварын өглөг 82,5
Хойшлогдсон татварын өглөг 17,5
4 дэх жилдээ хойшлогдсон татварын өглөг дансны буцаан бичилт хийгдэж үлдэгдэлгүй болно.
Дт Татварын зардал 100,0
Хойшлогдсон татварын өглөг 52,5
Кт Татварын өглөг 152,5
3 жилийн ажил гүйлгээний нөлөөллөөс хойшлогдсон татварын өглөг дансны үлдэгдэл 52,5 болох бөгөөд 4 дэх жилдээ буцаан бичигдэж үлдэгдэлгүй болно.
Хасагдах түр зөрүү үүссэн үед:
Дт Орлогын албан татварын зардал ххх
Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө ххх
Кт Орлогын албан татварын өглөг ххх
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийг буцаах үед:
Дт Орлогын албан татварын зардал ххх
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө ххх
Алдагдлыг шилжүүлэх үеийн бүртгэл
Жишээ. “А” компани 2009 оны татвар ногдуулах орлого нь 50,0 сая төгрөгийн алдагдалтайгаар тайлагнасан байна. Харин 2010 онд татвар ногдуулах орлого 36 сая төгрөг, 2011 онд татвар ногдуулах орлого 10 сая төгрөг болжээ. Энэ тохиолдолд 2009 оны алдагдлыг 2010 оноос хойшхи жилүүдэд хэрхэн шилжүүлэн бүртгэх вэ?
|
Үзүүлэлт
|
Онууд
|
|||
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
|
|
Татвар ногдуулах орлого (+ ашиг, – алдагдал)
|
-50000,0
|
36000,0
|
10000,0
|
|
|
Орлогын албан татварын өглөг 10%
|
-5000,0
|
3600,0
|
1000,0
|
|
|
Шилжүүлэн тооцох орлогын албан татвар 50%
|
1800,0
|
500,0
|
||
|
Шилжигдээгүй орлогын татварын үлдэгдэл
|
3200,0
|
2700,0
|
||
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө рүү хаах
|
2700,0
|
|||
Алдагдлыг шилжүүлэх бүртгэл нь татварын нөлөөллөөрөө хойшлогдсон татварын хөрөнгийг үүсгэнэ.
2009 онд Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 5000,0
Кт Шилжүүлэгдэх орлогын албан татвар* 5000,0
* Шилжүүлэгдэх орлогын албан татварын данс нь балансын эзэмшигчдийн өмчийн данс байна.
2010 онд Орлогын албан татварыг бүртгэх:
Дт Орлогын албан татварын зардал 1800,0
Кт Орлогын албан татварын өглөг 1800,0
Шилжүүлэгдэх алдагдлыг бүртгэх
Дт Орлогын албан татварын өглөг 1800,0
Шилжүүлэгдэх орлогын албан татвар 1800,0
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 1800,0
Мөнгөн хөрөнгө 1800,0
2011 онд Дт Орлогын албан татварын зардал 500,0
Кт Орлогын албан татварын өглөг 500,0
Шилжүүлэгдэх алдагдлыг бүртгэх
Дт Орлогын албан татварын өглөг 500,0
Шилжүүлэгдэх ОАТ 500,0
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 500,0
Орлогын албан татварын зардал 500,0
2012 онд Шилжигдээгүй орлогын албан татварыг хаах
Дт Шилжүүлэгдэх ОАТ 2700,0
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 2700,0
Сэтгэгдэл